Het zou een vak moeten zijn in ons onderwijs: vaardigheden in het ontmaskeren en vermijden van polariserende en denigrerende communicatie. Aangevuld met een lesuur over het belang van pedagogische ethiek.
Wie zich een mening wil vormen over de pedagogie in ons onderwijs, kent best het bredere verhaal
Het is moeilijk om zelf weg te blijven van cynisme en polarisatie wanneer deze als communicatietechnieken zo overvloedig worden ingezet en toegelaten in onze media en informatiestroom. De vraag stelt zich of dit soort communicatie – over welk onderwerp dan ook – pedagogisch verantwoord is. Het gebruik ervan is alleszins erg onprettig.
Wie zich een mening wil vormen over de pedagogie in ons onderwijs, kent best het bredere verhaal. En dat is het verhaal van het kind vandaag in zijn geheel op de schoolbanken, in een complexe context van maatschappelijke dynamieken.
De wereld van de groep kinderen en jongeren die het ontzettend moeilijk heeft, is te weinig bekend
Het moet niet áltijd prettig zijn, maar dat is het voor een bijzonder grote groep kinderen op onze schoolbanken ook niet. En dat heeft niets te maken met geen zin hebben, te gemakzuchtig zijn of te weinig ambitie hebben. Noch met te goed gewoon zijn.
Er is een wereld die nog te weinig bekend is en te weinig in beeld gebracht wordt: de wereld van de groep kinderen en jongeren die het vandaag ontzettend moeilijk hebben in ons onderwijs omwille van welke oorza(a)k(en) dan ook: sociale of emotionele tekorten, beschadigingen, economische en financiële tekorten, (kinderpsychiatrische) problematieken, leermoeilijkheden …
Deze groep is groter dan u kan vermoeden en zit nog te veel in de schaduw. Zelfs overdag in de klaslokalen of op de speelplaats is er niet altijd veel van te zien. Lijden kan je ook in stilte of achter een façade doen.
Het moet niet áltijd prettig zijn, maar dat is het voor een bijzonder grote groep kinderen op onze schoolbanken ook niet
En dan is er de groep jongeren die hun moeilijkheden en tekorten aan ons communiceren via (moeilijk hanteerbaar) gedrag. Dit is één van de fenomenen waardoor leerkrachten en het klassieke lesgeven vandaag erg onder druk komen te staan. Dit gedrag lijkt vaak op onwil, maar is het niet.
“Elk probleem is een onvervuld verlangen”, zegt het Omdenken.
“Dat moet hij of zij toch kunnen”
“Hij kan het wel, maar hij wil niet altijd”, “zij is erg nonchalant en daarom nooit in orde”, “hij daagt met opzet uit”, “zij heeft geen respect” … Te weinig wordt dit gedrag als communicatie gezien en worden deze uitspraken herkaderd naar de noden of tekorten van de jongere. Herhaald moeilijk hanteerbaar gedrag dat niet eigen is aan een bepaalde ontwikkelingsfase is een verborgen hulpvraag.
Moeilijk hanteerbaar gedrag is een verborgen hulpvraag
De Wereldautismedag vandaag sluit hier mooi bij aan. Wanneer je zelf geen last hebt van onduidelijkheden in de communicatie of van onvoorspelbare situaties, kan je je niet voorstellen dat de daardoor veroorzaakte spanning tot prikkelbaarheid en zelfs agressie kan leiden.
En hoewel bijvoorbeeld ook ADHD inmiddels bekend lijkt te zijn, worden moeilijkheden in aandacht en planning en organisatie nog erg vaak gezien als een gebrek aan inzet. “Dat moet hij toch kunnen.”
Of het meisje dat alleen op de wereld staat zonder zorgende ouders, zonder één enkele vriend – het bestaat meer dan u denkt – en hier terecht aandacht voor vraagt door in de klas over grenzen te gaan. De getraumatiseerde jongen die schijnbaar liegt en zogenaamd met onze voeten speelt, maar eigenlijk gewoon in overleving zit. Het meest moeilijke hanteerbare gedrag heeft vaak ondenkbare verklaringen.
Elk probleem is een onvervuld verlangen.
En het verlangen van een kind is om het liefst gewoon mee te kunnen, zijn of haar plekje hebben. Het is het verlangen om (écht) gezien te worden, graag gezien te worden, onvoorwaardelijk graag gezien te worden.
Waarom zou je jezelf zoveel negativiteit op de hals halen als je het anders kan? Of als het niet noodzakelijk is om iets te communiceren, een signaal te geven?
Het is het verlangen om (écht) gezien te worden, graag gezien te worden, onvoorwaardelijk graag gezien te worden
Een antwoord op deze hulpvragen zoeken, is een gedeelde verantwoordelijkheid
Wie deze beeldvorming overroepen vindt, nodig ik uit om zich in deze wereld te verdiepen en zich te laten raken.
Het is trouwens een groot misverstand dat een pedagogische visie op gedrag als communicatie alles goedpraat of goedkeurt. Grenzen passen perfect in dit plaatje. Maar gedeelde verantwoordelijkheid om een antwoord op deze hulpvragen te zoeken ook. En dan zitten we met de noodzakelijke, vaak moeilijke, verbinding en verweving tussen pedagogie en onderwijs.
Een pedagogische visie op gedrag als communicatie praat niet alles goed. Grenzen passen perfect in dit plaatje
Het oordeel bestaat dat we door een uitgebreidere, meer verfijnde pedagogie te implementeren in het onderwijs kinderen en jongeren te veel bepamperen, te weinig van hen verwachten – ze moeten maar wat harder op hun tanden bijten, ze moeten dat maar leren.
Ik kan alleen maar hopen dat de media meer genuanceerd gaan informeren over dit thema, dat opleidingen hun studenten meer toereikend gaan scholen over deze evolutie en dat politici hun beleid hieromtrent maken met een koel hoofd en warm hart. Dit opdat er bewustzijnsverruiming kan plaatsvinden.
Oordeel komt overigens niet zelden voort uit eigen tekorten en beschadigingen. Het maakt ons mens. Maar het is scherpzinnigheid waar we naar op zoek zijn, geen scherpte. Dat maakt alleen maar meer wonden.
Het oordeel bestaat dat we kinderen en jongeren te veel bepamperen door een uitgebreidere, meer verfijnde pedagogie te implementeren in het onderwijs
Nood aan pedagogische innovatie in het onderwijs
Laat ons bovendien genuanceerd genoeg blijven over pedagogie: er is een spectrum van pedagogie over de algemene ontwikkeling van kinderen en jongeren, over de visie op en concrete aanpak van (moeilijk hanteerbaar) gedrag. Er is pedagogie gerelateerd aan het cognitieve leren, aan de sociale interacties, aan emotionele ontwikkeling, aan het positief en negatief beïnvloeden van welbevinden en zelfbeeld …
Het is net de boeiende uitdaging om alle facetten van een optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren in ons onderwijs te integreren
Pedagogie vandaag in het onderwijs is een bijzonder complex gegeven en een erg boeiend vraagstuk dat ons kansen biedt om onze kinderen op te tillen. Op alle niveaus. Zowel cognitief, als sociaal, emotioneel, op vlak van creativiteit, maatschappelijke betrokkenheid, ethisch denken en handelen.
De waaier aan talenten die onze maatschappij kan gebruiken, is breed aanwezig bij onze jongeren. Deze diversiteit aan talenten optimaal ontwikkelen en neerzetten in de wereld betekent de omstandigheden zo creëren dat de kans hiertoe zo groot mogelijk is.
Maar dan moet je ook bereid zijn een toereikend genuanceerd pedagogisch antwoord te bedenken op het realiteitsbeeld met al zijn grillen en noden erop en eraan. Laat dit overigens een gedeelde taak met ouders zijn, maar geen exclusieve taak voor ouders alleen. De noden liggen anders. It takes a village …
Als we even hongerig durven zijn naar innovatie op vlak van pedagogie in ons onderwijs als naar wetenschappelijke innovatie, staan we aan het begin van een maatschappelijk antwoord. Want momenteel blijven we nog te veel hangen in Einsteins definitie van waanzin: hetzelfde en hetzelfde opnieuw doen en een ander resultaat verwachten … of erger nog, teruggrijpen naar de zogenaamde goede, oude tijd.
Naast het belang van kennis en vaardigheden bij onze jeugd, beschikken we momenteel over een grote groep jongeren die een bezieling heeft om U tegen te zeggen
Het is geen zwart-wit of-of-verhaal. Het is net de boeiende uitdaging om alle facetten van een optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren in ons onderwijs te integreren. Met alle kwaliteiten uit het verleden, maar ook de nodige nieuwe aanpassingen.
Tot slot, mogelijk is het zinvol om de metingen bij jongeren uit te breiden. Naast het belang van kennis en vaardigheden bij onze jeugd, beschikken we momenteel over een grote groep jongeren die een bezieling heeft om U tegen te zeggen. Wie onze jeugd bestempelt als te oppervlakkig, eerder weinig geïnteresseerd, minder gemotiveerd en te veel gericht op materie, vervalt in polarisatie.
We hebben echte helden en heldinnen onder onze jongeren. Gedreven door idealisme. Gretig naar verbetering. Met een ongelooflijke leergierigheid. Aangestuurd door het verlangen naar evolutie. Ik vind ze persoonlijk erg inspirerend. Maar ook de pedagogische uitdagingen die onze huidige jeugd vandaag binnen en buiten ons onderwijs aanbrengt, intrigeren mij. Ze zetten aan tot het optillen van ons eigen niveau. Onze jongeren geven ons erg goed onderwijs en dat is prettig.
